Παρασκευή 24 Ιουλίου 2009

Ο νερόμυλος της Χρύσως

Την Παρασκευή 6 Μαρτίου, σε εκδήλωση που διοργάνωσε το «Ινστιτούτο των Ελληνικών μύλων», ο δημοσιογράφος κ. Ηλίας Προβόπουλος έκανε εισήγηση με θέμα «Ευρυτανία. Το τραγούδι των μύλων έσβησε». Ο εισηγητής που είναι γνώστης της Ευρυτανίας, αφού την έχει περπατήσει σχεδόν όλη, παρουσίασε τους μύλους της Ευρυτανίας, που δυστυχώς οι περισσότεροι είναι πλέον εγκαταλειμμένοι, και εστίασε την εισήγησή του στον μύλο της ανατολικής Φραγκίστας, ο οποίος έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί μαζί με την παρακείμενη νεροτριβή. Κατά την διάρκεια της εισήγησής του προέβαλε και πλήθος φωτογραφιών. Το υλικό που έχει συγκεντρώσει ο κ. Προβόπουλος πιστεύουμε και ελπίζουμε να το δούμε τυπωμένο σε βιβλίο.
Μετά τον κ. Προβόπουλο εισήγηση έκανε ο κ. Γεώργιος Γιαννίτσαρης, λέκτορας αρχιτεκτονικής του Ε.Μ.Π., με θέμα «Ο νερόμυλος στη Χρύσω Ευρυτανίας». Ο κ. Γιαννίσταρης έχει αναλάβει να εκπονήσει μελέτη για την αποκατάσταση του μύλου του χωριού μας.
Στην εισήγησή του ο κ. Γιαννίτσαρης μεταξύ άλλων τόνισε «Σε παρόχθια τοποθεσία του Χρυσιώτη ποταμού έχει κατασκευαστεί ο μύλος της Χρύσως, σε απόσταση 4,5 μέτρων από την κοίτη του ποταμού, σε περιοχή με πολλές πηγές. Πρόκειται για περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλους, με ήπιες ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Η περιοχή των κρηνών έχει διαμορφωθεί σε δύο πλατώματα, που συνδέονται με την πλατεία του χωριού με ένα πλακοστρωμένο πεζόδρομο σχεδόν παράλληλο του ποταμού.
Το κτήριο έχει κατασκευαστεί σε χώρο πλάτους 25 μέτρων που ορίζεται μεταξύ του πεζόδρομου και του ποταμού, σε απόσταση περίπου 4,5 μέτρων από την κοίτη του ποταμού. Πρόκειται για έδαφος με έντονη κλίση δεδομένου ότι η υψομετρική διαφορά μεταξύ της κοίτης και του δρόμου είναι κατά μέσο όρο 20 μέτρα.
Όλος ο χώρος καλύπτεται με πυκνή βλάστηση στην οποία κυριαρχούν μεγάλοι πλάτανοι οι οποίοι σκιάζουν το χώρο. Για την πρόσβαση στον μύλο έχει διαμορφωθεί ένα μονοπάτι πλάτους 1,5 μέτρου. Πρόσφατα διαμορφώθηκε σε βαθμίδες υποστηριζόμενες με ξύλινα ρίχτια.
Ο μύλος τροφοδοτείται με νερό από τις πηγές μέσω ειδικού υδράυλακα, που στην περιοχή ονομάζεται μυλάυλακο και ο οποίος καταλήγει στον κάθετο κλειστό αγωγό και από εκεί στον χώρο του μηχανισμού αλέσεως. Ο μύλος αποτελείται από το κτήριο και από τον εφαπτόμενο σ’ αυτόν κλειστό αγωγό προσαγωγής του νερού.
Στο νομό Ευρυτανίας ο αγωγός είναι συνήθως ξύλινος και αποκαλείται βαγένι ή κάλανος. Στη Χρύσω όμως είναι λίθινος και έχει κυκλική διατομή συνεχώς μειούμενη από πάνω προς τα κάτω και που στην είσοδο του νερού από τον αύλακα μέχρι το ψηλότερο μέρος έχει διάμετρο 1,25 μέτρα. Το συνολικό ύψος της υδατόπτωσης είναι 7,45 μέτρα.
Το κτήριο περιλαμβάνει χώρους σε δύο επίπεδα. Στο χαμηλότερο που είναι κατά τμήμα υπόγειο και κατά τμήμα ισόγειο βρίσκεται ο χώρος που χαρακτηριστικά αποκαλείται ζωριό, μέσα από το οποίο διέρχεται το νερό περιστρέφοντας τον τροχό με τα πτερύγια, που χαρακτηριστικά αποκαλείται φτερωτή. Ο χώρος αυτός στο μύλο της Χρύσως είναι επιμήκης και θολωτός ιδιαίτερης κατασκευής με μέσο μήκος 5,30 μέτρα, μέσο πλάτος 1,80 μέτρα και μέσο ύψος 90 εκατοστά. Στο ισόγειο επίπεδο βρίσκεται ο χώρος παραγωγής, όπου εκεί υπάρχουν οι μυλόπετρες για την παραγωγή των αλεύρων.
Πρόκειται για τετράπλευρο ισόγειο με μέσο πλάτος και μέσο μήκος 4,25 μέτρα και συνολική επιφάνεια με τους τοίχους 30 τετραγωνικά μέτρα. Ο χώρος καλύπτεται με μονόριχτη ξύλινη στέγη επικαλυπτόμενη από φύλλα γαλβανισμένης λαμαρίνας. Το μέσο ύψος του μύλου είναι 3 μέτρα και κλιμακώνεται. Φωτίζεται από δύο παράθυρα και μια θύρα που είναι κατασκευασμένα από σύγχρονη σιδεροκατασκευή.
Το σύστημα του μηχανισμού αλέσεως αναπτύσσεται και στα δύο επίπεδα του μύλου. Στο κατώτερο επίπεδο, στο ζωριό, τοποθετείται η φτερωτή η οποία έχει κατασκευαστεί από μεταλλικό χειροποίητο τροχό διαμέτρου 1,5 μέτρων και περιστρέφεται γύρω από έναν κατακόρυφο άξονα ξύλινης κατασκευής το λεγόμενο αδράχτι …..».
Στη συνέχεια της εισήγησής του ο κ. Γιαννίτσαρης ανέπτυξε το σύστημα αλέσεως του μύλου, παρουσίασε την πρότασή του για την αποκατάσταση του μύλου και έκλεισε με το λεξιλόγιο των νερόμυλων και την επίδειξη κάποιων οργάνων από τον μύλο του χωριού μας.
Η μελέτη του κ। Γιαννίτσαρη έχει ήδη κατατεθεί για έλεγχο στην ΤΥΔΚ.
Γρηγόρης Τριανταφύλλου

Δεν υπάρχουν σχόλια: